Kreta - bogini, byk, pierwiastek żeński

Tekst lektora z filmu zalinkowanego powyżej:

Joseph Ratzinger o określeniu daty Bożego Narodzenia

 

O Bożym Narodzeni było już na tym blogu kilka razy i muszę powiedzieć, że różni badacze nie podają takich samych informacji. W tym roku publikuję tekst ze swojego drugiego bloga, dotyczący daty Bożego Narodzenia. Tekst ten powstał na podstawie informacji  pochodzących z inspirującej książki "Duch liturgii" Josepha Ratzingera. Książka została napisana w czasach, gdy Ratzinger nie był jeszcze papieżem Benedyktem XVI, lecz prefektem Kongregacji Nauki i Wiary.

Zobacz petroglify w Möckleryd

Dotykam skały dokładnie w miejscu, w którym dotykała jej jakaś osoba 3000 lat temu. Odbywały się tu wtedy ważne obrzędy, gromadzili się ludzie. Mistyczne przeżycie. Wokół panuje spokój, pachnie sosnowy las.

Jesteśmy jak szympansy zwyczajne, moglibyśmy być jak bonobo.

Z lewej strony szympans zwyczajny, z prawej strony szympans bonobo.

Zdjęcia pochodzą z Wikipedii.

Między nami i szympansami jest wiele różnic i równie wiele podobieństw. Tym razem skupię się na podobieństwach.

Agresywne praktyki życiowe szympansów

Większość ssaków usuwa dorastające (czyli nadliczbowe) samce poza obręb terytorium grup rodzinnych. Powstają w ten sposób hordy "kawalerów" wałęsających się na obrzeżach tych terytoriów, gotowych w każdej chwili zająć miejsce pozostawione przez dominującego samca. W tym wygodnym schemacie są dwa wyjątki, ciekawe dla naszych rozważań. Są nimi szympansy i ludzie.

Co różni ludzi od małp.

 Zdjęcie z Wikipedii.

Jesteśmy unikalni w świecie przyrody, choć tak niezwykle podobni genetycznie do szympansów. Każdy jednak widzi od razu, że człowiek to nie małpa, a szympans to nie człowiek. Lecz jak uchwycić istotę tej różnicy? Oto kolejna garść faktów, tym razem z Instytutu Maxa Plancka w Lipsku.

Znane symbole śmierci sięgają górnego paleolitu, a może i jeszcze dawniej.

 Figurki z Cyklad, "Sztywne Białe Damy". Zostały wykonane z białego marmuru, 4600-4400 lat temu. Eksponaty w Muzeum Archeologicznym we Florencji, Włochy.

Główne prahistoryczne symbole śmierci to: sęp, sowa, kukułka, ptak drapieżny, dzik (jako padlinożerca), Biała Pani i jej ogar, pies (wyjący), sucha kość.
Wszystkie one są związane w Wielką Paleolityczną i Neolityczną Boginią.
Tak na marginesie - można je nadal odnaleźć w europejskiej popularnej lub ludowej symbolice.

Nasze pradziejowe upiory i kanibalizm, czyli idę z duchem czasu.

Duchy naszych przodków są najczęściej przyjazne. Oczekujemy ich opieki, tradycyjnie zostawialiśmy im posiłek w ramach Dziadów, w Wigilię też, a na wiosnę, w czasie współczesnych Zielonych Świątek, dawni mieszkańcy naszych ziem na grobach przodków organizowali "zabawy lubieżne a nieobyczajne".

Od kilku lat czas "Wszystkich Świętych" ma swoją dodatkową rozrywkę - halloween o celtyckich korzeniach. W tej tradycji duchy nie są przyjazne i trzeba się przed nimi zabezpieczać. Próbując nadążyć za duchem czasu prezentuję więc, jak dawni mieszkańcy naszych terenów zabezpieczali się przed szkodliwymi zmarłymi. Dodatkowo, aby nieco ubarwić temat, dokładam nieco na temat kanibalizmu w naszych pradziejach.

Ta czaszka pochodzi z grobu "wampira" z wczesnego średniowiecza. Znaleziono ją przypadkowo podczas wydobywania piasku i gliny dla cegielni położonej w okolicy Piotrkowa Trybunalskiego. Rysunek z książki "W kręgu Światowita" J. Głosika.

Nie piękność czy inna Wenus, tylko paleolityczna Wielka Bogini.

Stylizowane figurki kobiece znalezione w Wilczycach, woj. świętokrzyskie.

XII tysiąclecie przed Chrystusem.
Znajdują się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Warszawie.

Wenus paleolityczna, Wenus skądś tam, Wenus ...
Tak, chodzi mi o figurki i płaskorzeźby, chyba sięgające początków człowieka na świecie.
Marija Gimbutas w swojej bardzo ciekawej książce "The Language of the Goddess" przekazała swoją interpretację, kim były owe postacie o tak nietrafnie dobranym imieniu.

Prace tej nieżyjącej już archeolog to ciekawy i ważny głos w badaniu pradziejów. Stanowi potrzebną przeciwwagę do patriarchalnej interpretacji ludzkiej praprzeszłości. Jest to głos tym ciekawszy, że poparty bogatym materiałem wykopaliskowym.

Otóż figurki z Dolnych Vestonic, Willendorfu, Laussel, a także te poniżej, to różne przedstawienia tej samej Wielkiej Bogini w jej podstawowych aspektach: dawanie życia, władanie śmiercią, regeneracja i odnowa. Bogini była kreatorką życia, nie Wenus lub pięknością i z całą pewnością nie żoną żadnego boga.

Co jest takiego specjalnego w ludzkim mózgu?

Właśnie, co powoduje, że to akurat człowiek pisze bloga, a nie pies lub szympans?
Przecież mózg człowieka nie jest mózgiem największym. Nasz mózg waży 1,2 - 1,5 kg, a dla przykładu mózg słonia waży 4 - 5 kg, nie mówiąc już o mózgu wieloryba, który może osiągać wagę 9 kg.

Kamienne kręgi Neandertalczyków.

Po przeczytaniu książki Marcina Ryszkiewicza "Homo sapiens. Meandry Ewolucji." wspominałam o śladach z Laetoli, a tu kolejna ciekawa rzecz.
Kilka dni temu na blogu Johna Hawksa, profesora antropologii na Uniwersytecie Wisconsin–Madison, ukazał się post, dotyczący tajemniczych, stalagmitowych kręgów, zbudowanych przez Neandertalczyków w Jaskini Bruniquel (Francja) około 176 tys. lat temu. Znajdują się one daleko pod ziemią, 336 m. w głąb jaskini. Towarzyszą im dowody korzystania z ognia, np. pozostałości po małych ogniskach na stalagmitach budujących kręgi, a nie na podłożu, a także ponadpalane kości niedźwiedzi.
Ponieważ datowanie radiowęglowe jest użyteczne najwyżej 50 000 lat wstecz, naukowcy Jacques Jaubert i Dominique Genty zmierzyli czas zbudowania kręgów analizując poziom uranu w stalagmitach.

Pytanie o ślady z Laetoli sprzed 3,8 mln lat.

Ślady z Laetoli w Tanzanii to kilkadziesiąt odcisków stóp zachowanych w skamieniałym popiele wulkanicznym, które zostały pozostawione przez co najmniej 2 osobników przechodzących tamtędy 3,8 mln lat temu. Ślady te, choć mniejsze od ludzkich, wykazują niezwykłe podobieństwo do naszych. Tak wielkie, że dało to kreacjonistom pretekst do twierdzenia, że pozostawiły je istoty takie jak my, co ma podważać teorię ewolucji.

Prahistoryczna religijność to w XXI w. dla 18+. Młodsi niech tego posta nie czytają.

Pełna wigoru falliczna postać siedzącego mężczyzny, z prawą ręką na policzku i lewą trzymającą (wskazującą) fallus. Bóg-Rok symbolizujący odradzanie się natury(?). Przypuszczalnie należy do kultury Dimini (znaleziony niedaleko Larisy, pn. Grecja; 1 połowa 5 tysiąclecia przed Chr.

Zdjęcie pochodzi z książki M. Gimbutas "The language of the Goddess".

"W sztuce prehistorycznej, kobiety w ciąży, podwójne jaja i podnieceni mężczyźni nie są symbolami seksu w XX-wiecznym znaczeniu. Nasi europejscy przodkowie byli bardziej filozoficzni: w ich sztuce nie ma elementów obsceniczności.  Prehistoryczne symbole płodności są symbolami potencji, obfitości i pomnażania, związanymi z utrwalaniem życia i zachowaniem sił życiowych, nieustannie zagrożonych śmiercią." (Marija Gimbutas "The language of the Goddess")

Skąd pochodzą pierwsi ludzie?

"Wszystkie bez wyjątku (...) znaleziska hominidów starszych od Homo erectus miały miejsce w Afryce Wschodniej - od Malawi na południu, przez Kenię i Tanzanię, aż po obszar Afaru w Etiopii. Te odkrycia, gdy spojrzeć na nie jako ciąg punktów na mapie, układają się w falistą linię, która jest dobrze znana każdemu geologowi - to dokładny zarys wielkiego rowu afrykańskiego, jedynego na świecie aktywnego ryftu na lądzie." (M. Ryszkiewicz "Homo sapiens. Meandry ewolucji.")

Mapka pochodzi z Wikipedii.

Wygląda więc na to, że powiązanie ryftów z bujnym życiem jest większe, niż już tutaj przeze mnie wspominane.

Mamy już wstępną listę roślin obecnych w diecie człowieka.

Na tej liście widnieją 172 gatunki. Być może coś zostanie tu dopisane, lecz nawet gdyby ilość pozycji została podwojona, nie ma to znaczenia. A dlaczego? Otóż dlatego, że na ziemi jest 315 000 gatunków wszystkich roślin.

Wizyta trzech magów.

Pierwsi chrześcijanie Bożego Narodzenia nie świętowali. Wcześniej w okolicy obecnego Bożego Narodzenia uroczyście obchodzono jedynie Epifanię czyli Pokłon Mędrców.

W czasach, w których narodził się Jezus bardzo dokładnie obserwowano niebo. Było to ważne, bo na niebie szukano znaków przyszłych wydarzeń. Szczególnie biegli byli w tym mędrcy z Babilonii, a dokładniej z Chaldei.
Wiemy, że do niedawno narodzonego Chrystusa przybyli mędrcy ze Wschodu, więc może właśnie z Chaldei. Nikt nie wie, jak mieli na imię, bo imiona Kacper, Melchior i Baltazar zostały im nadane kilka wieków później. W tamtym czasie nie należy mówić jednak o Królach, bo Trzej Królowie to tradycja średniowieczna. W Ewangelii Św. Mateusza występują jako Mędrcy ze Wschodu, μάγοι (magoi) po grecku, jak również magowie w tradycji łacińskiej.
I tu rzecz istotna:

Ich wizyta pokazała, że narodzenie Jezusa nie jest tylko wewnętrzną sprawą palestyńską. Jest to pierwszy krok do uniwersalizmu.

Nowy Rok - odnawianie czasu i świata.

W Sylwestra bawimy się, spisujemy postanowienia noworoczne, O północy czasem myślimy o życzeniach do spełnienia. Zaraz po północy składamy sobie wzajemnie życzenia. Jest też przesąd, że jaki będzie pierwszy dzień Nowego Roku, taki będzie cały następny rok. Ważne, kogo zobaczymy, co zjemy itp. Wszystko z przymrużeniem oka, lecz nie zawsze tak było. Początek roku ma ugruntowanie mityczne, a mit o początku jest jednym z ważniejszych.

Czas, symbole i Boże Narodzenie.

CZAS ŚWIĘTY I ZWYKŁE PRZEMIJANIE

Dla człowieka religijnego czas nie jest jednorodny. Dzieli się on na zwykłe, przemijające trwanie w czasie oraz na czas święty. Nie ma oczywiście ciągłości pomiędzy tymi dwoma czasami, lecz człowiek religijny potrafi między nimi przechodzić za pomocą rytuałów obecnych np. w obchodzonych świętach. Uczestniczenie w świętach oznacza m. in. na wyjściu ze zwykłego przemijania i wejściu w czas mityczny, uobecniony w święcie. Czas mityczny jest zawsze taki sam, jest to właściwie ciąg wieczności lub wieczna teraźniejszość. Wszędzie kalendarz sakralny polega na okresowym powracaniu tych samych sytuacji prapoczątku. Gdy człowiek religijny bierze udział w owych uobecnieniach czasu świętego, może ponownie przemienić swoją egzystencję i dostroić ją do boskiego modelu. Ten powrót do źródeł tego, co święte, a więc rzeczywiste, ratuje ludzką egzystencję przed nicością i śmiercią.

Od kiedy tradycja Bożego Narodzenia?

Podobno pierwsi chrześcijanie Bożego Narodzenia nie świętowali.
Najstarsza wzmianka o świętowaniu Bożego Narodzenia w Rzymie pochodzi dopiero z 336 r.
Wcześniej w okolicy obecnego Bożego Narodzenia uroczyście obchodzono jedynie Epifanię (Święto Trzech Króli) czyli Pokłon Mędrców lub Magów. W tamtym czasie nie należy mówić jednak o Królach, bo Trzej Królowie to tradycja średniowieczna. W Ewangelii Św. Mateusza występują jako Mędrcy ze Wschodu, μάγοι (magoi) po grecku, jak również magowie w tradycji łacińskiej.

Choinka, zaświaty, prezenty i światło.

Popatrzmy na okres świąt Bożego Narodzenia z perspektywy antropologii kultury.
Z tej perspektywy Dzień Św. Łucji 13 grudnia rozpoczyna czas świętowania wokół przesilenia zimowego, święto Trzech Króli zamyka ten okres. Św. Łucja personifikuje kult światła. Zrozumiałe więc, że to święto jest popularne w Skandynawii, czyli w rejonie o większych zimowych ciemnościach, niż nasze.
Przejdę w takim razie do następnego punktu, a będzie nim choinka.

Choinka do Polski przyszła na przełomie XVIII/XIX w. z Niemiec. Weszła gładko, bo nawarstwiła się na nasze podłaźniczki. Podłaźniczka to czubek świerka, jodły lub sosny, zawieszony pod sufitem i udekorowany. Forma trochę inna lecz sens symbolu pozostał - żywa zieleń jako symbol życia. Drzewa iglaste są zielone nawet w największy mróz, gdy w grudniu światła jest niewiele, wiec symbol idealny. Pierwsze choinki ubierali w domach warszawscy mieszczanie.

WIGILIA I DUSZE

Co się kryje za Świętym Mikołajem?

XIII-wieczne przedstawienia Św. Mikołaja z Góry Synaj.

Zdjęcie pochodzi z Wikipedii.

Św. Mikołaj - przed wiekami niezwykle popularny święty nie podzielonego jeszcze Kościoła. Żył w IV w. Był biskupem Miry (dziś Demre) na południowym wybrzeżu Azji Mniejszej, obecnie w Turcji. Słynął z dobroczynności.  Wg tradycji zmarł 6 grudnia około 342 r. Jako święty chronił dobytek ludzki oraz bronił przed wilkami i wilkołakami. Pewnie robi to nadal. Jego relikwie są w Bari w pd. Włoszech.