Najstarsza wzmianka o świętowaniu Bożego Narodzenia w Rzymie pochodzi dopiero z 336 r.
Wcześniej w okolicy obecnego Bożego Narodzenia uroczyście obchodzono jedynie Epifanię (Święto Trzech Króli) czyli Pokłon Mędrców lub Magów. W tamtym czasie nie należy mówić jednak o Królach, bo Trzej Królowie to tradycja średniowieczna. W Ewangelii Św. Mateusza występują jako Mędrcy ze Wschodu, μάγοι (magoi) po grecku, jak również magowie w tradycji łacińskiej.
Boże Narodzenie w grudniu to "sprawa późniejsza, można by powiedzieć propagandy cesarskiej, bo przypisuje się ją Konstantynowi, który wyznaczył tę datę dla wyeliminowania święta Sol Invictus", aby uczcić narodzenie Słońca Niezwyciężonego, Jezusa Chrystusa - powiedziała prof. Elżbieta Jastrzębowska Pojawia się to też w tekstach starochrześcijańskich.
Pierwszą wzmianką o publicznym celebrowaniu Bożego Narodzenia jest notatka w Chronografie Rzymskim z 354 r.
Wyznaczenie rzeczywistej daty narodzin Jezusa nie jest proste. Dopasowanie zjawisk astronomicznych (gwiazda) i narodzenia Chrystusa może być po prostu symbolem. "Gwiazda towarzyszyła narodzinom Aleksandra, Cezara. Była atrybutem niezbędnym przy narodzinach postaci boskiej, jak również śmiertelnika, który miał być później ubóstwiony" (prof. Elżbieta Jastrzębowska). Zwróćmy też uwagę, że między Ewangelią Św. Mateusza i Ewangelią Św. Łukasza jest dystans kilku lat przy opisie narodzenia Jezusa. Spis ludności, z powodu którego Święta Rodzina udała się do Betlejem był po roku zerowym, natomiast Herod umarł w IV r. przed Chrystusem.
Najstarsze przedstawienia Bożego Narodzenia pochodzą z sarkofagów rzymskich z IV w. Jest na nich tylko żłóbek i zwierzęta, nawet nie ma Maryi. Przy czym zwierzęta nie występują w Piśmie Świętym. Są tylko w ewangelii Pseudo-Mateusza, należącej do Apokryfów. Przedstawienie zwierząt to nawiązanie do proroctwa Izajasza i Habakuka mówiącego: "zwierzęta Cię rozpoznają i będą Cię wielbić".
Pierwsze postacie, które złożyły hołd Dzieciątku to, wymieniając w kolejności: zwierzęta wół i osioł, położna Salome, pasterze, Magowie, Symeon i Anna.
Pierwsza szopka miała charakter jasełek. W nocy z 24 na 25 grudnia 1223 r., po otrzymaniu pozwolenia od papieża, w grocie przy klasztorze w Greccio św. Franciszek zorganizował szopkę. Grotę wypełniono sianem. Braciszkowie złożyli na nim wyrzeźbioną w drzewie figurkę Jezusa, a obok niego ustawili żywego woła i osła. W postacie Świętej Rodziny wcielili się mieszkańcy Greccio.
Początkowo szopki powstawały tylko przy klasztorach franciszkańskich, jednak z czasem tradycja ich budowania rozpowszechniła się w całej Europie. W Polsce tradycja ta zapoczątkowana została u schyłku XIII wieku przez zakon franciszkanów, który w tym czasie osiedlił się w naszym kraju.
Wigilia weszła do tradycji Bożego Narodzenia w Polsce dopiero w XVIII w.
Od czasów apostolskich na łamaniu chleba chrześcijanie gromadzili się w dzień Zmartwychwstania. Mówią o tym i Dzieje Apostolskie i Pierwszy List do Koryntian. Był też zwyczaj obdarowywania zgromadzonych w Kościele pobłogosławionym chlebem nieofiarnym, zwanym eulogią. Eulogie wprowadzono w IV wieku, gdy liczba wiernych szybko rosła, a jednocześnie zaczęła zanikać praktyka przyjmowania Eucharystii przez wszystkich uczestników mszy. Z czasem eulogie rozpowszechniły się w Galii, Italii, Niemczech, Czechach, Polsce i w innych krajach. Wyjątkowo uroczyście święcono je w Wielki Czwartek i w Niedzielę Wielkanocną. Następnie posyłali je sobie biskupi jako znak jedności, a kapłani wiernym, często razem z listem zawierającym życzenia. Oczywiście ciągłości z naszym współczesnym opłatkiem tutaj nie ma, bo zwyczaj ten zniknął około IX w.
Pierwsze wzmianki o dzieleniu się w naszym kraju opłatkiem pojawiły się pod koniec XVIII w. Są też informacje, że opłatek przyszedł do nas z Francji. Pierwsze opłatki wypiekali benedyktyni.
Choinka do Polski przyszła na przełomie XVIII/XIX w. z Niemiec. Pierwsze choinki ubierali w domach warszawscy mieszczanie.
Pierwsza kartka na Boże Narodzenie została wysłana z Londynu w 1842 r. Autorem tego pomysłu był młody artysta. Pomysł przyjął się w całej Europie. W Polsce kartki świąteczne pojawiły się pod koniec XIX w.
Pierwsze postacie, które złożyły hołd Dzieciątku to, wymieniając w kolejności: zwierzęta wół i osioł, położna Salome, pasterze, Magowie, Symeon i Anna.
Pierwsza szopka miała charakter jasełek. W nocy z 24 na 25 grudnia 1223 r., po otrzymaniu pozwolenia od papieża, w grocie przy klasztorze w Greccio św. Franciszek zorganizował szopkę. Grotę wypełniono sianem. Braciszkowie złożyli na nim wyrzeźbioną w drzewie figurkę Jezusa, a obok niego ustawili żywego woła i osła. W postacie Świętej Rodziny wcielili się mieszkańcy Greccio.
Początkowo szopki powstawały tylko przy klasztorach franciszkańskich, jednak z czasem tradycja ich budowania rozpowszechniła się w całej Europie. W Polsce tradycja ta zapoczątkowana została u schyłku XIII wieku przez zakon franciszkanów, który w tym czasie osiedlił się w naszym kraju.
Wigilia weszła do tradycji Bożego Narodzenia w Polsce dopiero w XVIII w.
Od czasów apostolskich na łamaniu chleba chrześcijanie gromadzili się w dzień Zmartwychwstania. Mówią o tym i Dzieje Apostolskie i Pierwszy List do Koryntian. Był też zwyczaj obdarowywania zgromadzonych w Kościele pobłogosławionym chlebem nieofiarnym, zwanym eulogią. Eulogie wprowadzono w IV wieku, gdy liczba wiernych szybko rosła, a jednocześnie zaczęła zanikać praktyka przyjmowania Eucharystii przez wszystkich uczestników mszy. Z czasem eulogie rozpowszechniły się w Galii, Italii, Niemczech, Czechach, Polsce i w innych krajach. Wyjątkowo uroczyście święcono je w Wielki Czwartek i w Niedzielę Wielkanocną. Następnie posyłali je sobie biskupi jako znak jedności, a kapłani wiernym, często razem z listem zawierającym życzenia. Oczywiście ciągłości z naszym współczesnym opłatkiem tutaj nie ma, bo zwyczaj ten zniknął około IX w.
Pierwsze wzmianki o dzieleniu się w naszym kraju opłatkiem pojawiły się pod koniec XVIII w. Są też informacje, że opłatek przyszedł do nas z Francji. Pierwsze opłatki wypiekali benedyktyni.
Choinka do Polski przyszła na przełomie XVIII/XIX w. z Niemiec. Pierwsze choinki ubierali w domach warszawscy mieszczanie.
Źródło:
- Rozmowa Hanny Marii Gizy z archeologiem prof. Elżbietą Jastrzębowską w Polskim Radiu 25.XII.2014 r.
- KLCW w pr. II Polskiego Radia, gdzie o historii celebrowania Bożego Narodzenia Hanna Maria Giza rozmawiała z prof. Magdaleną Zowczak (23. XII. 2013).
