SKALA TWARDOŚCI MOHSA
1. Talk - można go zarysować drewienkiem, np. zapałką
2. Gips - można go zarysować paznokciem
3. Kalcyt - łatwo można go zarysować monetą miedzianą
4. Fluoryt - łatwo można go zarysować ostrzem scyzoryka
5. Apatyt - można go zarysować ostrzem scyzoryka
6. Ortoklaz (skaleń) - z trudnością można go zarysować ostrzem scyzoryka
7. Kwarc - rysuje szkło
8. Topaz - łatwo rysuje kwarc
9. Korund - można go zarysować diamentem
10. Diament - nie można go zarysować żadnym minerałem ani substancją sztuczną
KRYSZTAŁ
Jest to naturalny twór, ograniczony samorzutnie wytworzonymi właściwymi mu prawidłowymi płaszczyznami - ścianami. Czasem minerał nie ma postaci pięknie wykształconego kryształu lecz występuje jako ciało krystaliczne, o charakterystycznym, uporządkowanym ułożeniu tworzących go atomów. Wynika to z tego, że na przeszkodzie ich wzrostu stoją ziarna tego samego lub innych minerałów, ograniczając przestrzeń, którą mogą zająć.
Przeciwieństwem budowy ciał krystalicznych jest nieuporządkowana, bezładna budowa ciał bezpostaciowych.
Z różnej budowy wewnętrznej ciał krystalicznych i bezpostaciowych wynikają ich różne właściwości. W kryształach własności różnią się zależnie od kierunku. Zależy od niego szybkość wzrostu kryształów, własności optyczne, elektryczne, twardość, łupliwość.. Ciała bezpostaciowe mają natomiast właściwości jednakowe we wszystkich kierunkach.
ŁUPLIWOŚĆ I PRZEŁAM
Łupliwość to zdolność pękania kryształu wzdłuż płaskich powierzchni, pod wpływem uderzenia lub nacisku. Zależnie od stopnia gładkości płaszczyzn łupliwości wyróżnia się łupliwość doskonałą, dokładną, wyraźną, niedokładną.
Przy braku łupliwości występuje przełam. Minerał pęka wtedy wzdłuż nierównych powierzchni. Rozróżnia się przełam muszlowy, haczykowaty, zadziorowaty, nierówny, ziemisty
DYSPERSJA ŚWIATŁA
Jest to odchylenie wiązki promieni świetlnych przy przejściu przez dane środowisko i jej rozszczepienie. Różnica prędkości światła czerwonego i fioletowego przy przejściu przez daną substancję jest miarą dyspersji tej substancji. Wyraża ją różnica współczynników załamania światła fioletowego i czerwonego.
Diament odznacza się bardzo wysoką dyspersją - jest to istotny czynnik wywołujący tzw. ogień.
Przy odpowiednio dużym kącie padania światła następuje całkowite wewnętrzne odbicie. występuje wtedy silny blask.
POŁYSK
Może być szklisty, tłusty, metaliczny, perłowy, jedwabisty, diamentowy, matowy (czyli brak połysku).
BARWA
Są minerały idiochromatyczne (barwne, o własnej barwie) i allochromatyczne (zabarwione, o obcej barwie).
Minerały idiochromatyczne mają stałą, charakterystyczną barwę (np. malachit, azuryt). minerały allochromatyczne są rozmaicie zabarwione, co jest wynikiem zawartych w nich domieszek różnych pierwiastków lub wrostków (np. kwarc, fluoryt).
Do innych cech kolorystycznych minerałów należy opalizacja. Powstaje ona na skutek obecności bardzo drobnych szczelinek czy kanalików w minerale i rozszczepienia światła z następującymi po tym zjawiskami interferencji jego barwnych składowych. Podobnej natury są efekty określane jako kocie, tygrysie i sokole oko. Obecność pustych kanalików lub igiełkowatych wrostków jest przyczyną asteryzmu barwnych odmian korundu, czyli ich gwiaździstości.
TWORZENIE SIĘ KRYSZTAŁÓW
W naturze mogą one powstawać przez krystalizację z roztworów wskutek odparowywania rozpuszczalnika lub w wyniku spadku temperatury, Mogą też powstawać poprzez krystalizację ze stopów. mogą też krystalizować ze stanu gazowego albo wskutek sublimacji, albo reakcji zachodzących między gazami lub parami (np. kryształki siarki w kraterach wulkanicznych).
Podczas wzrostu kryształu kąty między jego ścianami nie ulegają zmianie. Są one ułożone tak, jak to warunkują ścisłe prawa krystalograficzne i charakterystyczna budowa danej substancji.
FORMY WYSTĘPOWANIA MINERAŁÓW
Po pierwsze kryształy, czyli pojedyncze osobniki o prawidłowo wykształconych ścianach, rozmieszczone w pustkach skalnych, a także pojawiające się wśród litych skał.
Poza tym szczotki krystaliczne, będące skupieniami kryształów osadzonych blisko siebie na wspólnym podłożu, np. ścianie szczeliny.
Osadzone w owalnych wnękach szczotki krystaliczne noszą nazwę geody. Natomiast druza to pustka skalna o ostrych, nieregularnych brzegach, wypełniona kryształami wzrastającymi do wewnątrz.
Mogą też być skupienia ziarniste, utworzone z mniejszych lub większych ziaren minerałów nie mających własnych zarysów krystalograficznych.
Skupienia naciekowe, czyli skupienia zbudowane z bardzo drobnych ziaren, tworzących okrągłowypukłe powłoki. Powstają one w toku krążenia i odparowywania roztworów.
Konkrecje są to luźno w skałach rozmieszczone kuliste lub owalne skupienia substancji mineralnych.
Opracowane na podstawie K. Maślankiewicz "Kamienie szlachetne" i A. Bolewski, A. Manecki "Rozpoznawanie minerałów".
