Wełtawity (mołdawity)
Wełtawity (mołdawity)
Są to zagadkowe obiekty o niewyjaśnionej do końca genezie.
W Europie najdłużej znane są Wełtawity (na zdjęciach), na Zachodzie znane pod nazwą Moldawity, od niemieckiej nazwy Wełtawy: „die Moldau”. U nas używa się zamiennie nazwy Wełtawit / Mołdawit.
Od XVIII w. są one znajdowane na obszarze Czech i Moraw. Początkowo uważano je za szkliwa wulkaniczne (choć na obszarze ich występowania nie ma ani wulkanów ani skał wulkanicznych). Kiedy pod koniec XIX w. odkryto nowe wystąpienia podobnego szkliwa w odległych rejonach Azji i Australii - wysunięto hipotezę o ich kosmicznym pochodzeniu i nadano wspólną nazwę - tektyty.
Jednakże astronomowie niezbyt się zgadzają z kosmicznym pochodzeniem tektytów. Z kolei nie pasują one również do ziemskiego pochodzenia.
Przez cały czas dochodzą do głosu różne hipotezy, nawet te najfantastyczniejsze.
Obecnie większość badaczy sądzi, że tektyty powstały na skutek przeobrażenia skał powierzchniowych, które podczas uderzenia wielkiego meteorytu zostały przetopione na szkliwo. Stopiona materia częściowo wyparowała, a częściowo ponownie zastygła. Wytworzona podczas spadku fala uderzeniowa oraz potężne prądy termiczne spowodowały wyrzucenie zestalonych cząstek szkliwa na duże odległości.Uważa się, że kraterem macierzystym dla czeskich i morawskich wełtawitów jest krater Ries koło Stuttgartu.
Jednakże myśląc o takiej genezie tektytów, również pojawiają się wątpliwości, ponieważ tylko dla Wełtawitów i Iworytów istnieją kratery, z którymi można je powiązać.
Najpewniejszym faktem jest wiek tektytów. Badania radiometryczne oparte na rozpadzie izotopów promieniotwórczych pierwiastków wskazują, że najstarsze tektyty występują w Ameryce Północnej i mają ponad 34 mln lat. Afrykańskie ivoryty są najmłodsze (1,3 mln lat). Wiek wełtawitów (mołdawitów) nie przekracza 15 mln lat.
Opracowane na podstawie: K. Maślankiewicz "Kamienie szlachetne" ; J. Kourimsky "Encyklopedia minerałów i skał.
